W 2022 r. Stowarzyszenie Starożytników zrealizowało projekt „Gródek strażniczy Ostrów – Zawyki – wieloaspektowe badania weryfikacyjne.” Badania zostały wykonane w ramach Programów Operacyjnych Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego 2022, program „Dziedzictwo kulturowe”, „Ochrona zabytków archeologicznych”, dofinansowanego ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa pochodzących z Funduszu Promocji Kultury. Program jest prowadzony przez Narodowy Instytut Dziedzictwa.
Wieloaspektowe weryfikacyjne badania archeologiczne przeprowadzone w ramach projektu na stanowisku nr AZP 42-85/3 w Zawykach (nr 3) przyniosły wynik pozytywny. Badania zarówno nieinwazyjne jak i wykopaliskowe potwierdziły antropogeniczny charakter kopca i istnienie w tym miejscu stanowiska archeologicznego z okresu wczesnego średniowiecza.
Kopiec został usypany na płaskim terenie nad Narwią, sądząc na podstawie stratygrafii, w dwóch etapach. Warstwy nasypowe (nr 3 i nr 4) różniły się od siebie nieco kolorem, oraz strukturą, warstwa niższa (nr 4) była wyraźnie przemyta. Być może podlegała przez jakiś czas działaniu czynników atmosferycznych, np. zimą, zanim prace ziemne nad kopcem ostatecznie ukończono.
Stanowisko jest datowane na podstawie znalezionej w warstwie kulturowej ceramiki (warstwa nr 2). Materiał ceramiczny stanowi jednorodny zespół zabytków i datowany jest na okres wczesnego średniowiecza – XI wiek, a być może nawet przełom X-XI wieku.
Chronologię ceramiki określiła dr Ewa Marczak – Łukaszewicz. Stwierdziła ona, iż ceramika znaleziona w Zawykach jest taka sama, zarówno ze względu na kształt, ornament, domieszkę, itp., a nawet nieco delikatniejsza, jeśli chodzi o sam wyrób, jak ceramika pochodząca ze stanowiska w Truszkach – Zalesiu, gm. Kolno, badanym przez dr E. Marczak- Łukaszewicz od wielu lat, które znajduje się około 100 km na północny-zachód od Zawyków i niewątpliwie leży na pograniczu kultur: bałtyjskiej, oraz zachodnio – i wschodnio – słowiańskiej. Ceramika z Truszek została wydatowana na podstawie stratygrafii, a z kolei datowanie warstw kulturowych oparte jest na datach uzyskanych w ramach badań dendrochronologicznych próbek drewna, oraz na datowaniu monet. Na podstawie analogii do zabytków ceramicznych z Truszek-Zalesia, ceramika z Zawyków także została wydatowana co najmniej na XI wiek, może też być nieco starsza.
Wyniki badań geofizycznych w Zawykach potwierdziły antropogeniczny charakter kopca, niemniej nie można na ich podstawie wskazać lokalizacji ewentualnych obiektów archeologicznych. Spora ilość ceramiki wczesnośredniowiecznej znaleziona w trakcie badań sondażowych, znajdującej się w warstwie kulturowej (miąższość około 20 – 30 cm), tuż pod humusem współczesnym świadczy o dość intensywnym użytkowaniu tego stanowiska w okresie wczesnego średniowiecza.
Stanowisko wymaga dalszych badań archeologicznych, które pomogłyby określić jego funkcję, oraz dokładną chronologię. Wydaje się, że było ono związane funkcjonowaniem grodu w Surażu, ale bliższe określenie tych związków wymagałoby badań krajobrazu archeologicznego w sąsiedztwie Suraża, oraz samego kopca/gródka i jego najbliższego otoczenia.
W pobliżu samych Zawyków znajduje się około 30 znanych stanowisk wczesnośredniowiecznych, zarówno osadniczych jak i sepulkralnych, ciałopalnych, i szkieletowych, płaskich i kurhanowych, oraz drugie tyle stanowisk archeologicznych datowanych od epoki kamienie po okres wpływów rzymskich. Widać zatem, iż rejon Narwi w okolicy Suraża i Zawyków był intensywnie zasiedlany w całym okresie pradziejów i wczesnego średniowiecza, ale wciąż jest to obszar słabo zbadany. Wydaje się, że jego badania doskonale wpisywałyby się w założenia przygotowywanego przez NID nowego programu AZP plus.
Wart przeprowadzenia badań archeologicznych jest też obszar na drugim brzegu Narwi, naprzeciwko stanowiska w Zawykach, ponieważ wstępna analiza Lidar-u pokazuje, iż po drugiej stronie rzeki mógł się znajdować podobny kopiec/gródek jak w Zawykach, jest on nieco niższy, ale też może być bardziej zniszczony przez orkę. Bez kolejnych badań, zarówno nieinwazyjnych, jak i niewielkich badań sondażowych, nie można jednak potwierdzić tej hipotezy.
